#51 - De economie van de toekomst piept en kraakt vooruit
Dag voor dag, een stukje vooruit
“Seriously, this guy would just, over and over again, I’ve never seen anything like it, say: ‘You’re smart, figure it out. You’re smart, figure it out. You’re smart, figure it out. I don’t care how long it takes, just make it beautiful.’” – Oscar Boyson
Gewaardeerde lezer,
Bijna is het gelukt. Een jaar lang iedere week een nieuwsbrief schrijven. Dat was stiekem het doel: 52 weken iets publiceren. Linksom of rechtsom. Bereid je alvast voor op de feestelijke editie van volgende week met ultieme antwoorden van gewaardeerde gasten.
Deze week lijkt het me leuk om terug te blikken.
Maar nu eerst een schilderij van Vincent van Gogh. Het is één van de vijftien topstukken uit de Paul Allen collectie die dit najaar worden geveild.
Wanneer je wekelijks schrijft heb je weinig tijd voor reflectie, de volgende zondag komt namelijk altijd weer snel op je af. Eén keer blikte ik al uitgebreid terug onder de veelzeggende titel Ik zat mis, waarin ik benoem dat het met de wereldwijde gevolgen van een Chinese vastgoedcrisis toch wel mee lijkt te vallen. Alhoewel, het ‘hypotheekprotest’ dat afgelopen zomer begon, is een zeldzaam geval van burgerlijke ongehoorzaamheid in China. Terwijl censuur op Chinese sociale media hoogtij viert, groeide de groep die stopte de hypotheek te betalen voor huizen waarvan de bouw stil ligt. Naar verwachting blijft het voorlopig rommelen in de Chinese vastgoedsector en wie weet wat daar de gevolgen van kunnen zijn.
Ondertussen maken we ons hier natuurlijk vooral druk om historisch hoge inflatie. Tijdens een zomeravond in augustus vergat ik even deze heftige waan van de dag toen de hoofdeconoom van de ABN AMRO Zomergast was. Het was verfrissend te horen hoe zij zich inzet voor maatschappelijke verandering, voorbij kwartaalcijfers en de beurskoers van vandaag of morgen.
Afgelopen maandag was de boodschap van Sandra Phlippen op het eerste gezicht minder inspirerend: Er is nog geen energiecrisis, steunmatregelen zijn nog niet nodig. Sterker nog, generieke maatregelen kunnen een negatief effect hebben wanneer ze inflatie verder aanwakkeren.
Een hard gelag wanneer je energierekening nu al torenhoog is en je simpelweg de eindjes niet meer aan elkaar kunt knopen. De verhalen van kinderen die met een lege maag naar school gaan, maar ook gepensioneerden die geen geld hebben voor een warme maaltijd, gaan door merg en been.
Gelukkig is Phlippen daar niet blind voor. Ze pleit er slechts voor om geld in te zetten om alleen mensen met een torenhoge rekening te ondersteunen en niet “om populair te zijn helikoptergeld over iedereen [te] gaan uitstrooien.” Dat klinkt goed, maar de praktische uitvoerbaarheid is mogelijk een heikel punt.
Afgelopen week had ik mailcontact met vriend van de nieuwsbrief Adriaen Luijks, lees ook vooral zijn bijdrage over inflatie van vorig jaar december er nog eens op na. Hij legde gelijkend aan Phlippen – generiek versus specifiek - bloot waarom een hogere AOW vanaf 1 januari doordat deze is gekoppeld aan het minimumloon niet per se een goed idee is: "Alle AOW-ers, waaronder driekwart van de Quote-500, gaan er vanaf 1 januari circa €100 netto per maand op voorruit. Ik had liever gezien dat dit bedrag twee keer zo hoog was geweest, maar dan wel alleen voor de alleenstaande bijstandsmoeder – of AOW-er zonder aanvullend pensioen of koophuis."
Hoe je het ook aanpakt, de hoge inflatie is en blijft een naar fenomeen. Daarover denkend moest ik deze week ook terugdenken aan momenten dat ik mensen hoorde over Bitcoin als alternatief voor het huidige monetaire systeem. In een Lehman Sisters van november 2021 schreef ik het volgende:
“…Maar wat als er op dit moment aan een nieuw alternatief wordt gebouwd? Als Bitcoin, Ethereum of een crypto-munt waar we nog nooit van hebben gehoord zich ontwikkelt tot gebruiksvriendelijk betaalmiddel? Zou het dan denkbaar zijn dat de we en masse overstappen op deze nieuwe munt en dollars, euro’s en franken waardeloos achterlaten? Ik denk het niet, maar het is grappig om over na te denken…”
Het is logisch dat een klein jaar later niet iedereen met bitcoins afrekent, maar het is wel opvallend dat de digitale munten zich tótáál niet tot veilige haven of ‘digitaal goud’ hebben weten te ontpoppen. Toen ik in november over de beginnende inflatie schreef stond de koers van Bitcoin nog boven de vijftigduizend euro, daar is nu minder dan twintig duizend van over…
In januari van dit jaar sprak ik met Peter Slagter – auteur van Ons geld is stuk: En waarom bitcoin de oplossing is – over Bitcoin. Het ging toen onder andere over hoe overheden met verstikkende regelgeving roet in het eten zouden kunnen gooien. De verwachting was echter dat ze dat niet zouden doen, aangezien ze niet willen dat een miljardenindustrie verhuist naar andere landen. Deze week werd in Europa een laatste hand gelegd aan het eerste grote regelgevende kader voor de crypto industrie. Er komen strengere regels voor onder andere stablecoins – munten die bijvoorbeeld de dollar volgen – en cryptobeurzen, maar van verstikking lijkt geen sprake. Bitcoin zelf wordt niet direct geraakt.
Ondertussen vliegt KLM vrolijk verder. Zelfs lange rijen konden reislustige mensen niet stoppen. Ties Joosten bracht begin dit jaar een boek uit over ‘De Blauwe Fabel’ en een interview met hem lees je hier. Het feit dat het kabinet bij monde van minister Harbers (VVD) deze zomer de ambitie heeft uitgesproken om de luchtvaart te laten krimpen kan op zijn goedkeuring rekenen.
Aan de andere kant van de discussie die gaat over krimpen versus innoveren vinden we Pepijn Vloemans. In een gesprek in maart: “Ik denk wat we onszelf bijna op een belachelijke wijze onderschatten als we denken dat we een paar honderd jaar na de industriële revolutie en de verlichting al op de piek zitten van ons kunnen.”
In juli waren de euro en dollar eventjes precies evenveel waard.
Kortom, de economie piept en kraakt vooruit. De economie blijft ons lessen in nederigheid leren als het gaat om voorspellen en plannen. Tegelijkertijd, het is geruststellend te bedenken dat hoe gek het nu van dit moment ook mag zijn, er is altijd weer een volgende dag. Een dag waarop mensen weer naar hun werk gaan, ondernemen, consumeren en soms consuminderen en innoveren. Zolang we dat blijven doen en vertrouwen houden is alles mogelijk.