#12 - 8x het beste van de economische wetenschap en dé verrassing van het jaar
“All that we know, is that we know nothing. And that is the sum total of human wisdom”
― Leo Tolstoy
Beste lezer,
Het zit er bijna op, het jaar van 28 miljoen dollar voor een ruimtereis, 69 miljoen dollar voor een digitale collage (zie onder) en 9 miljoen euro voor Sywert.
Het was ook het jaar waarin een drijvend klimaatpaleis opende in Rotterdam, ABN AMRO zijn hoofdkantoor op de Zuidas verkocht en het rijk extra geld vrijmaakte om woningen te bouwen.
In China lijken ze met de val van vastgoedreus Evergrande even uitgebouwd en ook voor meesteroplichter Bernie Madoff (overleden) en minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (ontslag) betekende 2021 het einde van een tijdperk.
Andere probeerden de ondergang juist voor te zijn: Royal Dutch Shell ziet zich genoodzaakt niet langer Dutch te zijn en Facebook probeert met de transformatie tot Meta zijn verleden achter zich te laten.
Bij Amazon en Twitter verlieten de kapiteins (Bezos en Dorsey) het schip, terwijl Person of the Year Elon Musk zijn banen bij Tesla en SpaceX begon te combineren met een leven als crypto-influencer.
De totale waarde van Bitcoin schoot even door het biljoen, Squid Game crypto token bleek een scam en de stormachtige stijging van stablecoin Omicron sloeg nergens op.
2021 was ook het jaar waarin ik Lehman Sisters startte. Het jaar waarin ik pleitte voor een crypto-wet, atypische schulden onderzocht en nieuwtjes over cloud kitchens, startup cities en hygiënische auto’s deelde.
In meer dan 25.000 woorden deelde ik analyses, tips en inzichten en met meer dan 150 links was er altijd nog iets extra’s te lezen. Ik ben nu drie maandjes bezig, het gaat lekker en smaakt naar meer. In 2022 ga ik door waar ik gebleven was en wil ik de nieuwsbrief verder ontwikkelen. Hierover snel meer!
De nieuwsbrief is helemaal gratis en volledig advertentievrij en voorlopig blijft dat ook zo. Wil je mijn werk - wekelijks een parttime tot fulltime baan aan uren - toch steunen? Ik waardeer het enorm als je een paar extra abonnees voor LS weet te versieren. Als je twee mensen zo gek krijgt zich voor deze nieuwsbrief aan te melden zou ik dat echt geweldig vinden.
Voor nu wens ik je nog een hele prettige tweede kerstdag, een fijne jaarwisseling én heel veel plezier met de rest van de nieuwsbrief!
Verhaal van de week
Aangezien deze nieuwsbrief op tweede kerstdag verschijnt leek het me leuk om jullie een cadeautje te geven. Een goed cadeau is iets waarmee je blij bent als je het krijgt, maar waarvan je zelf nog niet wist dat je het wilde hebben. Na lang te overdenken wat ik jullie zou schenken kwam ik verrassend genoeg uit bij de wetenschap.
Dus wat deed ik? Ik schakelde de hulp in van de crème de la crème van de economische (en ondernemingsrechtelijke) wetenschap en vroeg ze: Wat was de beste paper die u in 2021 las, welk stukje kennis wilt u met ons delen?
Vervolgens ging ik met de papers aan de slag en heb ik ze in een fijn leesbaar jasje gegoten. Wat resteert zijn 8 cadeautjes, rijk aan inzichten en hieronder te lezen.
Nogmaals dank aan alle mensen die een paper met mij deelden en natuurlijk gaat mijn dank uit naar alle onderzoekers die de genoemde papers schreven. Ik hoop dat ze zich herkennen in mijn verhaaltjes en blij zijn met de extra aandacht voor hun werk!
Prof. Marike Knoef is hoogleraar empirische micro-economie aan de Universiteit Leiden en deelt met ons…
What’s Worth Knowing? Economists’ Opinions about Economics1
Het onderzoek is nooit af
Wat is eigenlijk economie? Welke onderwerpen krijgen aandacht en wat voor soort onderzoek is het meest waardevol? Uit een enquête onder 10.000 economen blijkt dat de wereldwijde economische wetenschap hard op zoek is een nieuw evenwicht te vinden.
Onderzoek moet vaker direct relevant zijn voor beleidsmakers, meer case studies (kwalitatief) en minder datasets (kwantitatief) en 74% wil meer risicovol onderzoek. 79% wil in meer gevallen uit de economische silo breken en samenwerken met psychologen, sociologen, rechtsgeleerden, wiskundigen, enz.
Ook qua onderwerpen moet de visie verbreed worden: meer aandacht voor ondergeschoven kindjes als publieke economie en economische geschiedenis en wat minder aandacht voor usual suspects als micro-economie en finance.
Of het nu succesvolle, niet-succesvolle, mannelijke of vrouwelijke onderzoekers zijn, allemaal zien ze ruimte voor verbetering. En dat biedt hoop, want zelfreflectie is een groot goed. De economische wetenschap moet zichzelf continue opnieuw blijven uitvinden en een open en inclusief debat gaat ons daarbij helpen.
Prof. Albert Menkveld is hoogleraar finance aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en deelt met ons…
164 onderzoekers, 164 manieren
Zodra we hebben uitgevonden wat we willen onderzoeken dringt de volgende vraag zich op: hoe gaan we dit doen?
Als je 164 teams van goedopgeleide onderzoekers vraagt om aan de hand van 720 miljoen datapunten zes hypotheses te onderzoeken hoop je dat ze tot ongeveer dezelfde conclusies komen. Maar niets blijkt minder waar: waar het ene team een positief verband vond tussen twee variabelen vond het andere team een negatief verband. Verschillende onderzoekskeuzes leiden tot verschillende uitkomsten en die impact is niet van de lucht. Vrij schokkend op het eerste gezicht.
Gelukkig is de wetenschap geen collectie individuele wetenschappers, maar wordt er gewerkt met peer reviewing en getalenteerde redacteuren bij de belangrijke journals. Het onderzoek van Menkveld et al. toont namelijk ook de waarde van tegensprekers aan: na een ronde van feedback en verbeteringen was de helft van alle verschillen als sneeuw voor de zon verdwenen. Zolang onderzoekers elkaar blijven bevragen en uitdagen brengen ze ‘de waarheid’ steeds een stukje dichterbij.
Over Non-Standard Errors zelf: flashy promofilmpje, grootschalige wereldwijde samenwerking en meer dan 3000 downloads binnen een maand tonen aan dat economische wetenschap niet alleen lastig en stoffig is, maar ook flashy en fris.
Prof. Pieter Gautier is hoogleraar economie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en deelt met ons…
Economics and Epidemics: Evidence from an Estimated Spatial Econ-SIR Model3
Economie versus gezondheid: hoe komen we hieruit?
Dat modellen beperkingen hebben betekent niet dat ze geen waarde hebben. Ze kunnen inzicht geven in bepaalde dynamieken die we vervolgens met de realiteit kunnen vergelijken. Zeker in tijden van crisis moeten we alles aangrijpen wat de werkelijkheid iets begrijpelijker kan maken.
In dit onderzoek worden dodentallen en economische activiteit ten tijde van een epidemie tegenover elkaar gezet. En wat blijkt? Wanneer er zicht is op een werkend vaccin bestaat er helemaal geen tegenstelling tussen economie en gezondheid: lockdowns zijn goed voor beide. Zonder lockdown kan een virus namelijk zoveel schade aanrichten dat mensen zelf beginnen te kiezen om hun economische activiteit vergaand te beperken.
Een interessante gedachtegang, maar geen absolute waarheid aangezien het ontwikkelde model beperkingen kent. Zo gaan de onderzoekers er nog vanuit dat immuniteit permanent is. De realiteit is inmiddels alweer vele malen complexer.
Prof. Kid Schwarz is hoogleraar ondernemingsrecht aan de Erasmus Universiteit en deelt met ons…
Stap voor stap richting de juiste keuze
Waar beleidsmakers zich een weg moeten banen door modellen en adviezen om tot goed beleid te komen, moeten bestuurders op dit beleid anticiperen. Als bedrijfsbestuurder hoef je misschien niet te vrezen voor tribunalen, bestuurdersaansprakelijkheid (bijv. in geval van faillissement) is ook geen sinecure.
Een kader om in tijden van radicale onzekerheid tot de beste besluiten te komen vind je niet in de wet, maar wel in het boek Radical Uncertainty van economen John Kay en Mervyn King:
Om te beginnen is het cruciaal de feiten die wel bekend zijn grondig te onderzoeken. Stap twee is om te erkennen dat je 100 procent van de besluiten met 50 procent kennis moet nemen en dus te kiezen voor veerkrachtige oplossingen die flexibiliteit in zich dragen. Soms is het wenselijk één persoon te laten beslissen, om zo snelheid en stabiliteit te waarborgen. Stap drie is transparante communicatie. Besluiten moeten steunen op een logisch verhaal en zich niet verschuilen achter ingewikkelde formules of besluitvormingsprocessen.
Als al deze stappen zijn doorlopen heeft de bestuurder zijn plicht vervuld en kan hij weer (iets) rustig(er) gaan slapen.
Prof. Arno Riedl is hoogleraar economie aan de Universiteit Maastricht en deelt met ons…
Social influence in prosocial behavior: evidence from a large-scale experiment5
Verwacht voorbeeld doet volgen
Ook in normale tijden is het machtig interessant te bezien hoe mensen beslissingen nemen. Decennia aan onderzoeken laten zien dat we ons laten beïnvloeden door onze omgeving. Dus wees een goed voorbeeld en bevraag je eigen handelen: wil je iets zelf of doe je het omdat een ander het doet?
Dat beïnvloeding best ver kan gaan maakt dit onderzoek op creatieve wijze duidelijk. Voor het onderzoek moeten individuen een taak zo vaak mogelijk volbrengen om donaties voor een goed doel te verzamelen. Zelf worden ze ook beloond met niets, matige beloning of hoge beloning. Deelnemers worden ook aan een partner gekoppeld, ze leren deze persoon een beetje kennen en krijgen te horen welke beloning de partner per volbracht taakje krijgt.
Wat blijkt? Als een deelnemer verwacht dat de partner veel donaties gaat binnenhalen halen ze zelf ook meer donaties binnen. Dit terwijl ze niet kunnen zien of de partner dit ook echt doet, alleen de verwachting is genoeg.
Ronald Kleverlaan is Director European Centre for Alternative Finance aan de Universiteit Utrecht en deelt met ons…
Making employee ownership work in startups and SMEs6
In de economie van morgen bezitten werknemers het bedrijf waarvoor ze werken
Een meer tastbare manier om gedrag te beïnvloeden is eigenaarschap. Om de uitdagingen van morgen het hoofd te bieden moeten we onze economie herinrichten en de verdeling van macht binnen bedrijven en bezit van bedrijven heroverwegen.
Laten we bijvoorbeeld medewerkersparticipatie stimuleren. Door medewerkers mede-eigenaar te maken van bedrijven groeit de innovatiekracht en betrokkenheid onder werknemers. Daarnaast helpt het ecosystemen voor ondernemerschap te laten floreren. Het is immers waarschijnlijker dat 100 medewerkers die profiteren als het bedrijf succesvol is, het ecosysteem verbeteren door te investeren in nieuwe bedrijven, dan geconcentreerd eigendom, met twee of drie oprichters die een paar miljoen ontvangen.
Jammer genoeg is er in Nederland geen belastingbeleid gericht op het stimuleren van eigenaarschap van werknemers. Waar in veel landen pas over (winst op) aandelen moet worden afgerekend wanneer je ze verkoopt moet dit in Nederland wanneer je ze ontvangt. Dit betekent dat als je geen extra cash hebt - wat geldt voor de mensen met het minste vermogen - je in de problemen kan komen en veel potentieel onbenut blijft.
Politiek Den Haag, lezen jullie mee? Aanpassen die handel zou ik zeggen.
Prof. Bas Jacobs is hoogleraar economie en overheidsfinanciën aan de Erasmus Universiteit en deelt met ons…
Heterogeneity and persistence in returns to wealth7
Met geld maak je geld
Een ander belastinggebied dat toe is aan renovatie is de vermogensbelasting. Lang werd aangenomen dat bij gelijk risico mensen ongeveer dezelfde rendementen halen en een generieke of zelfs geen belasting op vermogen is dan vrij logisch. Echter, in dit onderzoek wordt aan de hand van 12 jaar aan Noorse belastingaangiften aangetoond dat dit tekort door de bocht is.
Mensen met meer vermogen halen hogere rendementen - gelinkt aan economische dynamieken - en mensen wiens ouders hogere rendementen haalden halen zelf ook hogere rendementen - gelinkt aan training en talent.
Wanneer je over slimme en eerlijke belastingen nadenkt zijn op basis van deze verschijnselen twee afslagen mogelijk. Een perspectief kan zijn dat we willen dat kapitaal zo efficiënt mogelijk wordt ingezet, de beste investeerders willen we stimuleren en niet belasten. Aan de andere kant vinden we het normaal dat als je om wat voor reden dan ook meer geld verdient, je ook meer belasting betaalt, kijk naar de belastingschijven in de loonbelasting. In dat licht is ook een progressieve belasting op daadwerkelijk inkomen uit vermogen logisch.
Prof. Thomas Buser is hoogleraar behavioural applied microeconomics aan de Universiteit van Amsterdam en deelt met ons…
Self-Persuasion: Evidence from Field Experiments at International Debating Competitions8
Wanneer je jezelf voor de gek houdt…
Als laatste deel ik met jullie een paper van Joël van der Weele en twee van zijn collega’s. Volgens professor Buser is Van der Weele een van de creatiefste sociale wetenschappers en is zijn laatste paper ook zeker de moeite waard.
Decennia aan experimenten bevestigen dat mensen vatbaar zijn voor “zelfovertuiging”. Als je een standpunt moet verdedigen - zelfs al is het niet je eigen standpunt - wordt je eigen mening beïnvloed in de richting van dit standpunt. Dit kan echte communicatie waarbij je probeert te leren van de argumenten van de ander in de weg staan.
In deze paper worden deelnemers aan debatwedstrijden onderzocht en opnieuw zijn de uitkomsten opvallend. Ten eerste, debaters hebben een grotere kans te denken dat een feitelijke stelling waar is als dit hun - random toegewezen - standpunt bevestigt. Ten tweede voelen ze zich na toewijzing van het standpunt beter over dit standpunt: ze overschatten de kans dat mensen met dezelfde toegewezen stellingname hun debat zullen winnen.
In dit licht geef ik vast een goed voornemen voor 2022 mee: twijfel wat vaker aan je eigen standpunten en trap niet in je eigen argumenten.
Nog een voornemen: lees eens een wetenschappelijke paper van begin tot eind. 😉
Gastbijdrage van de week
Voor de laatste nieuwsbrief van 2021 leek het me leuk een gastauteur te vragen zijn licht over het afgelopen jaar te laten schijnen. Ik koos ervoor Adriaen Luijks uit te nodigen, die daar tot mijn vreugde op inging. Als eindredacteur van online discussieplatform MeJudice volgt hij de economische actualiteit en wetenschap op de voet en is hij de aangewezen man om 2021 in 600 woorden te vangen.
Aangezien het vandaag tweede kerstdag is, wil ik me toespitsen op toch wel de grootste verrassing van dit jaar. Een verrassing die al jaren op het verlanglijstje stond, maar ons keer-op-keer niet was gegund. Het onverwachtse cadeau is inflatie. En zoals dat voor bijna alle cadeaus opgaat: meer is niet altijd beter. In november 2021 kocht je gemiddeld 5,2% minder met je euro dan in november 2020. Dit terwijl we allemaal dachten dat inflatiecijfers van deze proporties – laatst zo hoog in 1982 – iets waren van de vorige eeuw.
Vooral gas- en grondstofprijzen gingen dit jaar door het dak door een onontwarbare kluwen van verschillende oorzaken. Daarnaast stegen de prijzen van sommige producten door pandemie-gerelateerde verstoringen in productieketens. Tevens was de inflatie vorig jaar laag, waardoor er dit jaar sprake is van een soort ‘’inhaalslag’’. Een samenloop van erg specifieke omstandigheden dus, uniek aan deze tijd. Volgens ECB-coryfee Fabio Panetta is er nu overigens nauwelijks sprake van ‘goede inflatie’. Goed als in, inflatie die binnenlands veroorzaakt wordt doordat de economie op volle toeren draait bij volledige werkgelegenheid. De ECB stelt zich voorlopig op het standpunt dat de huidige inflatie tijdelijk is en volgend jaar zal dalen tot normale proporties.
Het begrip ‘tijdelijke inflatie’ is op zichzelf al interessant om over te filosoferen. Immers, tenzij volgend jaar deflatie op zal treden, is zowel eenieders loon als vermogen dit jaar buitengewoon veel – en blijvend – minder waard geworden. In contrast tot 1982, kenmerken de laatste jaren zich nou ook niet bepaald door hoge spaarrente en cao-loonsverhogingen ter compensatie van deze geldontwaarding. Zonder twijfel zullen de vakbonden aankomend jaar daarom extra strak de onderhandelingen ingaan, al helemaal nu werknemers meer en meer aan de knoppen zitten door de krapte op de arbeidsmarkt. Begrijpelijk natuurlijk dat werknemers gecompenseerd willen worden, maar loonsverhogingen kunnen de inflatie ook weer verder aanwakkeren. Hogere loonkosten, hogere prijzen: de gevreesde loon-prijsspiraal.
Het lijkt definitief bevestigd dat inflatie zich maar beperkt laat sturen en voorspellen. Ondanks ruim monetair beleid was er jarenlang te weinig van, nu veel te veel. De stelligheid van de ECB over het tijdelijke karakter ontvang ik persoonlijk met een dosis wantrouwen. Als we namelijk iets hebben geleerd de afgelopen jaren, is dat ofwel economen erg slechte voorspellers zijn dan wel dat de economie simpelweg niet te voorspellen is. DNB is gelukkig in ieder geval een stuk minder stellig dan de ECB.
Vasthouden aan één verwacht, of in dit geval misschien wel gewenst, scenario, verhoogt de kans overvallen te worden. Denken vanuit verschillende scenario’s is de beste weg voorwaarts, zoals we ook bij de lange termijn coronastrategie moeten doen. Eerlijk, ik verwacht dat de ECB intern ook wel rekening houdt met het scenario van aanblijvende ‘verhoogde’ inflatie. Het is er deze organisatie echter veel aan gelegen om terughoudend te zijn met renteaanpassingen, en nieuws daaromtrent. Alleen het rumoer van een mogelijke renteverhoging kan de beurs namelijk al meerdere procenten in het rood stuwen. De beurs die dezelfde organisatie overigens vorige maand nog ‘overgewaardeerd’ noemde. Een opmerkelijke uitspraak in het halfjaarlijkse rapport, zeker als je weet dat de stijgende prijzen op effectenbeurzen en de huizenmarkt nu juist toegeschreven worden aan het beleid van de ECB.
Enfin, wellicht komt het helemaal niet tot een loon-prijsspiraal of blijvend hoge inflatie. Maar dan alsnog blijft de vraag: goed gegaan, of goed gedaan?
Bedankt!
Dat was het dan voor 2021, nogmaals bedankt voor je aanmelding als abonnee, bedankt voor het lezen en tot in 2022!
Peter Andre & Armin Falk
Albert Menkveld, Anna Dreber, Felix Holzmeister, Juergen Huber, Magnus Johannesson, Michael Kirchler, Sebastian Neusüss, Michael Razen & Utz Weitzel
Mark Bognanni, Doug Hanley, Daniel Kolliner & Kurt Mitman
Kid Schwarz, Bas Steins Bisschop & Claire Nelissen
Lorenz Goette & Egon Tripodi
Erik Stam, Ronald Kleverlaan & Lara Spaans
Andreas Fagereng, Luigi Guiso, Davide Malacrino & Luigi Pistaferri
Peter Schwardmann, Egon Tripodi & Joël van der Weele