#2 - De mensen van de ECB en leven in een donut
"Je kunt nog zo veel leesgroepjes en Massive Open Online Courses opzetten, maar zolang de universiteiten wat jij doet niet zien als economie, geldt het niet als economie." ― Yuang Yang, Correspondent Bejing voor de Financial Times en medeoprichter van Rethinking Economics
Hoe kijk jij naar de rol van universiteiten in de ontwikkeling van vakgebieden? Zouden ze meer open moeten staan voor verandering of moeten ze vooral niet met alle winden meewaaien?
Welkom lezer,
Deze week besteed ik aandacht aan de mensen achter de cijfertjes: wie zijn de Europese centrale bankiers - de Fed laat ik in deze editie buiten beschouwing - die onze economieën moeten beschermen tegen deflatie, inflatie en economische rampspoed? Daarna volgt een kritische analyse van het boek Donuteconomie van Kay Raworth en we sluiten af met een paar (niet geheel) Random Picks.
Maar we beginnen luchtig met het Woord van de Week: carchitecture.
Verhaal van de week
Je elke dag onderdompelen in het laatste wereldnieuws en tegelijkertijd optimistisch blijven over de toekomst is niet altijd makkelijk. De coronacrisis laat zien hoe kwetsbaar we zijn, de eerste gevolgen van klimaatverandering vliegen ons om de oren en we hebben een economisch systeem gebouwd dat uit zijn voegen barst van de schulden. Ik zou deze week aan de hand van bijvoorbeeld de chipsector kunnen bespreken hoe fragiel sommige supply chains zijn geworden. Als je nu in Nederland een nieuwe auto probeert te kopen merk je de gevolgen - lange levertijden - van schokken in de vraag door de coronacrisis, watertekorten in Taiwan en sneeuwstormen in Texas.
Of ik zou kunnen uitleggen waarom bizarre huizenprijzen in Nederland, maar ook in China en de VS weinig te maken hebben met een gebrek aan huizen, maar vooral met een overvloed aan geld dat tegen lage rentes kan worden geleend. En als ik het over het meest actuele probleem (dan wel symptoom) zou moeten hebben zou ik de omhoogschietende inflatie en bijbehorende ontwrichting bespreken.
In plaats van de ontwikkeling van de inflatie (en huizenprijzen) te duiden en me te storten op een analyse van oorzaken en (mogelijke) gevolgen kies ik deze week voor een ander verhaal. Ik wil het namelijk hebben over de mensen achter de besluitvorming. Wie beslist over de geldende rentepercentages om de inflatie en economische ontwikkeling in check te houden? Hebben ze oog voor alle verschillende risico’s en hebben ze langetermijnvisie? Onbekend maakt onbemind en wanneer je leest over ‘de rente’ of ‘de ECB’ kunnen we nog weleens vergeten dat het uiteindelijk - veelal zeer capabele - mensen zijn die de belangrijke beslissingen nemen die ons allemaal raken, direct of indirect. Door de mensen achter de beslissingen te leren kennen kunnen we ze verantwoordelijk houden, maar vooral ook een groter gevoel van vertrouwen ontwikkelen.
Zeven biljoen
Centrale banken passen steeds grotere kunstgrepen toe om richting te geven aan onze economieën. Waar men vroeger wat schoof met de rente, past de ECB nu negatieve rentes toe en rolde de bank de afgelopen jaren enorme steunprogramma’s (Quantitative Easing) uit die hun weerga niet kennen. De balans van de ECB is in de afgelopen twintig jaar gegroeid van minder dan een biljoen euro (twaalf nullen) tot bijna zeven biljoen eind 2020. De ECB kan veel goeds doen, maar ook veel kwaad: de impact van (experimenteel) monetair beleid op deze schaal is immens.
Aan het hoofd van de ECB staat Christine Lagarde - onder meer bekend van de uitspraak: “If it was Lehman Sisters, it would be a different world” - en samen met de Governing Council van de ECB beslist zij over het monetaire beleid van de bank. De Council komt iedere zes weken samen en bestaat uit alle presidenten van nationale centrale banken van de lidstaten en de directieleden van de ECB. Met Klaas Knot (realist en president DNB) hadden we de afgelopen jaren al een waardige Nederlandse afgevaardigde en sinds vorig jaar hebben met Frank Elderson nog een Nederlander in de GC. Laten we die laatste wat beter leren kennen.
Utrechter goes Europe
Frank Elderson werd geboren in Utrecht, begon als advocaat bij het gerenommeerde Houthoff en schopte het via een carrière bij De Nederlandsche Bank tot de directie van de ECB. Waar soms de kritiek de kop op steekt dat het beleid van de ECB teveel gericht is op het laten floreren van de zuidelijke lidstaten is het fijn om een ‘extra’ Nederlander in het centrum van de macht te hebben. Elderson leerde de klappen van de zweep kennen toen bij begon als EU-mededingingsrecht advocaat en grote bedrijven verdedigde tegen de regels van de EU. Na dit een paar jaar te hebben gedaan begon Eldersons moraal op te spelen en hoewel zijn advocatenvrienden hem voor gek verklaarden koos hij voor een baan bij De Nederlandsche Bank.
Elderson maakte snel carrière en in 2011 werd hij lid van de directie van DNB. In die rol zette hij klimaat en duurzaamheid op de agenda binnen de bank. Hoewel centrale bankiers naar heel veel risico’s kijken erkent Elderson het bijzondere karakter van klimaatrisico: het is onomkeerbaar en om het risico te beperken is een enorme transitie nodig. Het gevoel van urgentie blijkt uit het werk dat Elderson de afgelopen jaren verrichte. De oprichting van een platform voor een duurzame financiële sector in Nederland, de vorming van een soortgelijke club in Europa en de introductie van klimaatstresstesten voor financiële instellingen zijn enkele van de initiatieven waar Elderson bij betrokken was. En nu zit hij op een van de belangrijkste stoelen in de wereld van centraal bankieren…
Met Knot en Elderson levert Nederland twee centrale bankiers met expertise en grote maatschappelijke betrokkenheid. Dat biedt hoop.
Boek van de week
Raworth doet in haar boek uit 2017 een poging om ons in zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw te leiden. Ik geef haar een negen voor het initiatief en een zesenhalf voor de uitvoering.
Uitgangspunt van het boek is dat economische groei niet het antwoord is op al onze vragen. In plaats daarvan moeten we zorgen dat we binnen twee ringen komen en blijven. De binnenring vormt het sociale fundament (voldoende eten, gezondheidszorg, scholing, etc.) en de buitenring het ecologische plafond (geen verzuring van de oceaan, geen chemische vervuiling, etc.). Samen vormen ze de uiteindes van een donut waarbinnen we heerlijk kunnen leven. Zodra we de donut hebben getekend en onze hernieuwde doelen hebben vastgesteld blijft één vraag over: Hoe komen we daar? Raworth maakt een begin, maar moet ons een finaal antwoord schuldig blijven. Ook is het jammer dat de auteur meerdere keren in overdrive schiet: de boodschap is sterk genoeg, overdrijving of generalisering is nergens voor nodig.
3 nieuwe manieren om naar de economie te kijken:
Om de economie echt te begrijpen moeten we voorbij markten en economische groei kijken. Ook binnen huishoudens wordt veel waarde gecreëerd en economische groei kan van hoge en lage kwaliteit zijn.
Een goed systeem bewaart evenwicht tussen efficiëntie en veerkracht. Het is efficiënt om middelen tussen grotere knooppunten te laten stromen. Het systeem is veerkrachtig wanneer er bij grote schokken of veranderingen voldoende alternatieve verbindingen en opties zijn.
In plaats van bedrijven te zien als objecten die aandeelhouders bezitten zouden we bedrijven kunnen zien als levende systemen. In het tweede geval is het logisch om werknemers en andere stakeholders meer invloed te geven binnen een bedrijf.
3 keer kritiek op Raworths redeneerwijze (ook toepasbaar in andere situaties):
Raworth hekelt economen die simpelweg observeren en wetmatigheden proberen te ontdekken. Volgens haar draait het allemaal om design: we doen wat we doen, omdat de economie op een bepaalde manier is vormgegeven. Zoals wel vaker in het leven ligt de waarheid in het midden: structuren en systemen hebben grote invloed op ons gedrag, maar er bestaat wel degelijk zoiets als een menselijke natuur.
Meerdere malen haalt Raworth economische theorieën onderuit door de empirische onderbouwing te relativeren. Haar eigen theorieën onderbouwt ze ondertussen evengoed met empirisch bewijs en ze geeft geen blijk van een even kritische houding ten aanzien van deze onderzoeken. Überhaupt is het sterker om theorieën te stoelen op een degelijke argumentatie én empirie en niet slechts op empirie.
Raworth is een voorstander van een overheid die meer taken naar zich toetrekt. Het zou goed zijn niet alleen te bespreken wat de overheid wél zou moeten doen, maar vooral ook wat ze niet moet doen. Overheden hebben namelijk de neiging niet aan te voelen wanneer een stapje terug passender is.
3 interessante exemplarische feitjes:
Bolivia heeft buen vivir - 'streven naar een compleet leven in gemeenschap met anderen en met de natuur' - in de grondwet opgenomen.
Ondernemers uit een Keniaanse sloppenwijk vormen samen een netwerk, waarbij alle leden Bangla-pesa’s bezitten die worden gedekt door de eigen voorraad aan goederen of diensten. De pesa’s kunnen bij elkaar worden uitgegeven en door de toepassing van deze complementaire valuta kan er rentevrij, in natura en zonder tussenkomst van derden van elkaar worden 'geleend'.
Elizabeth Magie bedacht meer dan honderd jaar geleden The Landlord's Game om de onrechtvaardige dynamiek van grondbezit aan te tonen. In haar oorspronkelijke ontwerp kon het spel worden gespeeld met of zonder belasting op grond. Met belasting eindigden alle spelers met evenveel straten en zonder belasting won één monopolist. Spellenbedrijf Parker Brothers schrapte het scenario met de grondbelasting en zette het spel in de markt als Monopoly.
Random picks
Vorige week besprak ik de puinhopen bij het Chinese Evergrande. Misschien dacht je dat Evergrande de slechte staat van het bedrijf nog lang verborgen kon houden doordat de overheid hen de hand boven het hoofd hield of doordat ze een bevriende accountant de boeken te lieten controleren. In werkelijkheid is het de gerespecteerde, westerse big four accounting firm PwC die er al sinds 2009 een handtekening onder de jaarverslagen zet. Lees verder: Financial Times
Voor het maken van een chip moeten 1500 stappen worden doorlopen, met voor elke stap 100 tot 500 variabelen. Door agressief te investeren in het optimaliseren van dit enorm complexe proces lukte het TSMC om 50% van de wereldwijde made-to-order chip productie en 90% van de wereldwijde productie van de meest geavanceerde chips naar zich toe te trekken. Dergelijke afhankelijkheid van één Taiwanees bedrijf is onwenselijk en China, de EU en de VS zijn begonnen te investeren in lokale productie. Ben jij bereid om meer te betalen voor chips - en daarmee voor praktisch alles - in ruil voor een robuustere supply chain? Lees verder: TIME
Smart Home Gym bedrijf Tonal mag NBA grootverdiener LeBron James - afgelopen zomer brak hij als eerste basketballer door de $ 1 mld grens aan totale inkomsten - nu tot zijn investeerders rekenen. Lees verder: Sportico
De oprichters van Prospéra geloven dat de toekomst van overheden ligt in geprivatiseerde startup-steden. Door overheidstaken te privatiseren kunnen kosten dalen en kwaliteit toenemen, de host state kan leren van experimenten in de startup-stad en de startup-stad kan fungeren als veilige haven voor buitenlandse investeerders. In Honduras kan dit nu allemaal realiteit worden, het is daar sinds kort mogelijk je eigen semiautonome stad te beginnen inclusief eigen rechtssysteem en politiemacht. Klein probleem: De locals zitten niet op deze Sillicon-Valley-achtige types als nieuwe buren te wachten. Een van de investeerders achter het commerciële project is Pronomos Capital, gerund door Patri Friedman, kleinzoon van, jawel, good old Milton. Het verbaast dan ook niet dat de grote ‘voordelen’ van Prospéra voorlopig vooral lijken te schuilen in lage belastingen en weinig regels. Lees verder: Rest of World
Tot volgende week!
Vragen of opmerkingen? Reageer op deze mail!