#5 - Wat hebben pindakaas-whisky en inflatie gemeen?
“I don’t stop when I’m tired. I stop when I’m done.” ― David Goggins, Can’t Hurt Me
Beste lezer,
Welkom bij weer een nieuwe editie van Lehman Sisters De Nieuwsbrief. Deze week bespreek ik met veel plezier het al dan niet tijdelijke karakter van inflatie en destilleer ik enkele lessen uit de bestseller Can’t Hurt Me van allround fenomeen David Goggins. Zoals altijd sluiten we af met een aantal (niet geheel) Random Picks.
Maar eerst een still uit de iconische film Pulp Fiction van Quentin Tarantino. Terwijl in New York deze week een grote NFT-conventie plaatsvond, maakte Tarantino bekend enkele nooit eerder vertoonde beelden van zijn veelgeprezen film uit 1994 te gaan verkopen als NFT.
Verhaal van de week
Het houdt de gemoederen in economieland nu al een paar weken bezig en consensus tussen alle (zelfbenoemde) experts lijkt ver weg. Terwijl Bitcoin enthousiastelingen de eerste tekenen van een ontploffend outdated financieel systeem denken te ontwaren, blijven good old centrale bankiers voorlopig bij het oordeel: het is maar tijdelijk, gaat u rustig slapen. Ik heb het natuurlijk over de torenhoge inflatiecijfers in Europa en de VS de afgelopen maanden. Het CBS mat in ons eigen kleine kikkerlandje inflatie van 3,4% afgelopen oktober: het hoogste percentage in bijna twintig jaar. Dat is natuurlijk niet fijn, je geld 3,4% minder waard in een jaar tijd, maar daar komen we wel weer overheen. Het wordt pas echt vervelend wanneer inflatie langdurig aanhoudt en misschien zelfs verder oploopt. Een loon-prijsspiraal kan onze concurrentiepositie doen verslechteren, maar vooral ook ondermijning van het vertrouwen in ons geld, centrale banken en de economie is dan een gegronde angst. De volgende vraag is dan ook prangend en van groot gewicht:
Is de hoge inflatie waar Europa en de VS momenteel mee kampen van tijdelijke aard of is dit het begin van meer? Aangezien ik niet de illusie heb “Het Antwoord” even uit mijn mouw te kunnen schudden lijkt het me goed een paar verschillende antwoorden op een rij te zetten. De waarheid zal ergens in het midden liggen.
Ja, de inflatie die we nu zien vindt zijn oorsprong in de coronacrisis begin 2020 en een dergelijke tijdelijke schok heeft tijdelijke gevolgen. Nadat de wereldwijde vraag naar goederen anderhalf jaar geleden stil viel paste het aanbod zich naar beneden aan: autofabrieken sloten en schepen bleven stilliggen. Ook als de vraag overeind bleef viel aanbod soms stil, door een keur aan coronamaatregelen was productie en handel in sommige sectoren en landen vrijwel onmogelijk. Inmiddels is de vraag weer volledig hersteld, maar productie en aanbod weer helemaal op orde krijgen duurt net wat langer en deze tijdelijke mismatch drijft prijzen op.
De coronacrisis heeft laten zien hoe kwetsbaar je bent wanneer je bijvoorbeeld voor mondkapjes volledig afhankelijk bent van productie in China. Ook met het oog op duurzaamheid groeit de roep om meer lokaal te gaan produceren. Echter, de roep om structureel met korte supply chains te gaan werken en meer lokaal te produceren zal uiteindelijk weinig navolging krijgen. Mensen, bedrijven en overheden zullen altijd weer vallen voor zo goedkoop mogelijk en mooie ideeën over eigen mondkapjesfabrieken belanden bij het grofvuil. Daarmee zal deze ontwikkeling niet of beperkt zorgen voor structurele inflatie.
Nee, de wereld is blijvend veranderd en de verandering heeft structurele inflatoire effecten. Hoewel de pandemie vooral een verschrikkelijk ongeluk was(/is), zorgde het ook voor momenten van reflectie. Of zoals het pontificaal op de website van de Financial Times staat: A new world is possible. Let's not go back to what wasn't working anyway. Een structurele verandering in denken en doen kan leiden tot structurele inflatie. Bijvoorbeeld wanneer mensen minder gaan werken of minder productief werk gaan doen, omdat ze tot het inzicht zijn gekomen dat er meer in het leven is dan een auto van de zaak en iedere drie jaar een promotie.
In Amerika wordt al wel gesproken over The Great Resignation, het ene record van mensen dat ontslag neemt volgt het andere op en het zou kunnen dat deze gedragsverandering structurele facetten heeft. Mensen kiezen bewust voor een ander leven met meer vrijheid en minder prioriteit voor werk. Als dit zo blijft betekent het simpelweg dat er minder handjes zijn om Tesla’s te fabriceren en Coca Cola’s te serveren. Minder aanbod van arbeid en een gelijkblijvende vraag zorgt voor hogere lonen die uiteindelijk aan de consument worden doorberekend. Aanhoudende inflatie is dan een feit.
Ja, hoge inflatie is tijdelijk, want de Europese Centrale Bank, de Amerikaanse Federal Reserve en de Bank of England zeggen het. 28 oktober was de laatste Monetary policy decisions persconferentie van de ECB en daar herhaalde Christine Lagarde de boodschap die ze de laatste maanden heeft uitgedragen: de hoge inflatie wordt gedreven door oorzaken van tijdelijke aard en in de loop van volgend jaar zullen zaken normaliseren. Het onderwerp heeft de volledige aandacht van onze centrale bankiers. “We talked about inflation, inflation, inflation” aldus Lagarde over de laatste beleidsvergadering van de ECB. Tijdens de persconferentie benadrukte ze opnieuw en opnieuw dat de ECB haar analyses continue tegen het licht blijft houden en gecommitteerd blijft aan het doel om een lange termijn inflatie van ongeveer, maar niet hoger dan 2% te realiseren.
We hebben de afgelopen jaren gezien dat de gereedschapskist van de ECB goed gevuld is en dat ze niet bang is verschillende instrumenten in te zetten indien nodig. Zoals besproken in #2 van deze nieuwsbrief is een beetje vertrouwen in de kennis en kunde van deze mensen misschien geen slecht idee.
Nee, hoge inflatie zal steeds meer gedreven worden door klimaatverandering en wordt daarmee structureel. Een ongelukkige samenloop van omstandigheden lijkt op het eerste gezicht de reden te zijn voor tekorten op de energiemarkt: een koude Europese winter afgelopen jaar, minder aanbod vanuit Rusland, meer vraag vanuit China en een energietransitie die wat meer voeten in aarde blijkt hebben dan eerder gedacht.
Je kunt je alleen afvragen of dit oorzaken zijn of dat het symptomen zijn van een diepere oorzaak, te weten klimaatverandering c.q. uitputting van de aarde. Wanneer je zou aannemen dat de aarde steeds verder uitgeput raakt is het logisch dat schaarste toeneemt en prijzen stijgen. Als je daarbij optelt dat we beginnen onszelf tal van beperkingen op te leggen om klimaatverandering en milieuvervuiling tegen te gaan nemen kosten alleen nog maar verder toe. Voorlopig lijkt het einde van deze ontwikkeling niet in zicht en zullen stijgende prijzen onze dagelijkse realiteit blijken.
Bonus: een speculatief toekomstscenario
Centrale banken in Europa en Amerika hebben de afgelopen jaren enorm kwantitatief verruimd: door rentes laag te houden en schulden op te kopen moest het geld weer gaan rollen en blijven rollen. Kwantitatieve verruiming op deze schaal is uniek in de geschiedenis en sommigen zijn bang dat de enorme berg geld tot hyperinflatie kan leiden. Tot nu toe is daar niets van gebleken, maar dat betekent niet dat er niets aan de hand is. Wat voor gevolgen de enorme wereldwijde schuldenberg precies zal hebben weet niemand en maatschappelijk vertrouwen - of het nu gaat om het accepteren van een verkiezingsuitslag of het volgen van regels ten behoeve van de volksgezondheid - komt steeds verder onder druk te staan.
In deze instabiele wereld inclusief schuldentijdbom geloven sommigen in een ‘vallende’ dollar en/of euro op korte termijn. Echter, deze munten zijn zo dominant en het gebruik is wereldwijd zo wijdverbreid, dat er in mijn ogen geen realistisch scenario is waarin mensen ineens veel minder waarde aan deze valuta’s hechten en op alternatieven overstappen. Ik zie het niet gebeuren dat we in de supermarkt allemaal met gouden munten gaan betalen of dat je benzine in Zwitserse franken moet afrekenen.
Maar wat als er op dit moment aan een nieuw alternatief wordt gebouwd? Als Bitcoin, Ethereum of een crypto-munt waar we nog nooit van hebben gehoord zich ontwikkelt tot gebruiksvriendelijk betaalmiddel? Zou het dan denkbaar zijn dat de we en masse overstappen op deze nieuwe munt en dollars, euro’s en franken waardeloos achterlaten? Ik denk het niet, maar het is grappig om over na te denken…
Hoe dan ook, inflatie voorspellen en managen is een uiterst complex verhaal met veel nuances en onzekerheden. Het is leuk de boel in de gaten te houden en wat te speculeren over de toekomst, maar ik zou niet graag ruilen met de mensen die harde verwachtingen moeten uitspreken en op basis daarvan moeten handelen.
Boek van de week
Het wereldrecord pull-ups in 24 uur (4030 stuks), zonder specifieke training 160 kilometer gelopen in 24 uur en tot drie keer toe de zwaarste week - Hell Week - van een van de zwaarste militaire opleidingen in de wereld doorstaan. Het zijn enkele van de verdiensten op het palmares van David Goggins. Goggins had een zware jeugd vol huiselijk geweld, racisme en andere narigheid, maar hij wist te ontsnappen aan een leven als slachtoffer of dader en werkte zich omhoog naar een leven vol succes. In Goggins levensvisie staat het opzoeken van uitdagingen, discomfort en pijn centraal. Alleen zo kan je uitgroeien tot de beste versie van jezelf. Goggins is vrij radicaal en zijn manier van leven is niet per se de weg naar geluk. Echter, we hebben allemaal doelen in ons leven en moeten allemaal met uitdagingen en tegenslagen omgaan. Goggins’ inzichten kunnen dan helpen. Zo kunnen we wanneer het nodig is onze warrior mindset aanzetten, maar deze hongerige, compromisloze versie van onszelf op momenten ook uitzetten. Enkele lessen van Goggins heb ik gegroepeerd in twee categorieën: ultieme eerlijkheid en ultiem presteren. Uit de lessen valt veel te leren, maar blijkt ook het maniakale van Goggins.
Ultieme eerlijkheid is cruciaal: Goggins benadrukt keer op keer het belang van (zelf)analyse. Onze automatische piloot is geneigd de makkelijkste weg te kiezen en niet per se de beste weg. Dit kan alleen doorbroken worden door je bewust te zijn van je gewoontes, instincten en barrières. Dat doe je als volgt:
Analyseer alles en leg het vast op papier. Breng in kaart welke factoren, overtuigingen, ervaringen en mensen je tegenhouden in het leven. Analyseer je angsten en onzekerheden. Onderzoek wanneer je je oncomfortabel voelt. Juist hier moet je iets mee. Leg vast welke doelen je hebt, Goggins schrijft ze op post-its die hij vervolgens op zijn Accountability Mirror plakt.
Wees hard voor jezelf. Zeg niet: "Hmm, misschien zou ik mijn school wat serieuzer moeten nemen.", maar zeg: "Ik ben dom." Wees niet bang voor de waarheid. Je moet harder worden om je leven te kunnen verbeteren, om zekerder te worden.
Wees aardig voor jezelf. Vul je emotionele koektrommel met dingen die je bereikt hebt en waar je trotst op bent. Op momenten van lijden en onzekerheid graai je in de koektrommel en haal je kracht uit je eerdere prestaties.
Je kunt meer dan je denkt: Goggins is hier het levende bewijs van. Keer op keer verlegt hij grenzen en doet hij onmenselijke dingen. Enkele handvatten om er meer uit te halen:
Weet waarvoor je het doet. “Waarom doe ik dit?” is een vraag die je tot waanzin kan drijven wanneer je een marathon loopt of een presentatie moet geven voor een groot aantal mensen. Om opgeven te voorkomen is het cruciaal de antwoorden op dit soort moeilijke vragen te formuleren op makkelijke momenten. Wanneer je op wilt geven kan je terugvallen op deze antwoorden.
Haal meer uit je tijd. Dat betekent vroeg opstaan - een uurtje of vier -, plannen - elk uur heeft zijn eigen doel - en een wekelijkse rustdag. Zelfs de wekelijkse rustdag is niet ‘vrij’. Je hebt discipline nodig om echt tot rust te komen, kies bijvoorbeeld voor een wandeling in de natuur i.p.v. tv kijken vanaf de bank.
Accepteer dat het verleggen van grenzen pijn doet. De enige reden dat Goggins de meest extreme ultra hardloopwedstrijden en triatlons ondergaat is niet omdat hij een sportieve ambitie heeft, het is om zijn mind te trainen voor het echte leven. Wanneer je zo kijkt naar je leven, zijn moeilijke momenten niet alleen zwaar, maar ook een kans om sterker te worden.
Random Picks
Pindakaas-whisky, passievrucht likeur, Griekse wijn: de coronacrisis heeft ons meer avontuurlijke drinkers gemaakt en producenten van niche drankjes profiteren. Lees verder: BBC
Maastrichtse startup Mosa Meat maakte een hamburger van $330.000. De burger kostte zoveel om te maken, omdat het vlees werd gekweekt met behulp van stamcellen. Startups als Mosa Meat werken momenteel keihard om de veelbelovende, maar nu nog uiterst kostbare techniek rendabel te maken. Kijk jij ook uit naar een lekkere biefstuk waar geen dode koe aan te pas is gekomen of klinkt in een lab gefabriceerd vlees je toch een beetje eng in de oren? Lees verder of bekijk de korte reportage van zes minuten. Lees verder: TIME
In de categorie onverwachte effecten van de corona pandemie: de vending machine - van pizza- tot medicijnenautomaat - maakt een comeback. Lees verder: BBC
Misschien ben je van de oude stempel en vind je online daten helemaal niks of je bent al lang gelden op de Tinder-trein gesprongen en swipen is inmiddels je tweede natuur. Hoe dan ook, de online datingwereld blijft zichzelf opnieuw uitvinden. Het moederbedrijf van Tinder ziet daten in de Metaverse helemaal voor zich en gaat hier de komende jaren fors in investeren. Virtuele ervaringen met avatars moeten de liefde nog dichterbij brengen. Of dat zal lukken moet nog maar blijken... Lees verder: TechCrunch
Tot volgende week!
Lees je elke week een heel boek?