#27 - Blockchains in de haven van de toekomst
van PhD tot mkb
Beste lezer,
De editie van deze week staat in het teken van twee mannen die werken aan praktische toepassingen van blockchaintechnologie. Ze zijn druk bezet dus ik was erg bij dat ze tijd voor me vrij wilden maken. Zoals altijd sluiten we af met een aantal (niet geheel) Random picks.
Maar nu eerst een foto van een sterk staaltje marketing in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Diane Arbus legde Mr. Peanut vast op de gevoelige plaat. De foto was onderdeel van de collectie van acteur Richard Gere, maar werd vorige week geveild bij Christie’s voor een mooie $ 75.600.
Interview van de week
In Rotterdam is een lab, maar niet zo één met buisjes en stofjes. Hier zoeken ze niet naar nieuwe medicijnen of de sleutel tot betaalbaar kweekvlees, maar naar de juiste toepassing van blockchaintechnologie. BlockLab is een dochterbedrijf van het Rotterdamse havenbedrijf en de eerste werkende stukken software zijn klaar om uitgerold te worden op grote, commerciële schaal. Na de oprichting vijf jaar geleden is de club hard gegroeid. Er werken inmiddels achttien mensen bij het lab, daarnaast zijn ongeveer dertig personen betrokken bij projecten en spin-outs rondom BlockLab.
Het is één uur ’s middags, vorige week dinsdag als ik aanbel bij een oud pand in het centrum van Rotterdam. Na enige verwarring - ik kom geen pakketje bezorgen - word ik binnengelaten. Een paar trappen, langs de pingpongtafel en dan sta ik in het kantoor van BlockLab. Terwijl ik mijn jas ophang hoor ik hoe het team het tussen de happen boterham door heeft over de uitdagingen die kleven aan nieuwe toepassingen van de technologie in relatie tot bestaande systemen. Logistics lead Aljosja Beije gaat me voor naar een lekker lichte vergaderruimte met schuifdeur, waar Energy lead Janjoost Jullens al aan het hoofd van de tafel zit.
Ten eerste ben ik benieuwd hoe de heren met blockchain in aanraking zijn gekomen en hier uiteindelijk zijn beland:
Janjoost: “Ik heb tot een jaar of vijf geleden op allerlei manieren aan innovatie gewerkt. Sinds 2014 had ik een eigen boetiekbedrijfje, Wolfpack, waarmee we met een klein team private en publieke partijen adviseerden. Op een gegeven moment was men bezig met de Roadmap Next Economy [economisch strategietraject metropoolregio Rotterdam Den Haag, 2016] en werden wij gevraagd om toffe, nieuwe initiatieven en trends te zoeken. Via V2 - technologie- en kunstinstituut voor unstable media - kreeg ik toen lucht van blockchain. Zij hadden op dat moment Vinay Gupta, een belangrijke man achter Ethereum, op bezoek en daar vertelden ze over.
Weer een tijdje later belde de gemeente opnieuw met de vraag of ik samen met Aljosja iets spannends over de digitalisering van de haven wilde schrijven en daar rolde een positon paper uit over blockchain in de haven. Daarna kregen we de kans om een businesscase te schrijven rondom een lab en die businesscase was interessant genoeg voor het havenbedrijf om te zeggen: ‘Wij willen wel investeren.’
Wat ik zo boeiend vind aan blockchain is dat het een goed instrument is om andere samenwerkingen mogelijk te maken. Wat zijn nieuwe businessmodellen en economische samenwerkingen die je mogelijk kunt maken? Dat is wat me vanaf het begin trok en steeds meer is gaan trekken. Ik denk ook niet dat als we hier ooit kappen dat ik dan een bedrijfje start dat allemaal leuke appjes maakt.” Een gulle lach. “Er zit iets in dat fundamenteler is, het idee: verrek, we kunnen helpen stukjes wereld of stukjes markt anders in te richten.”
Aljosja: “Mijn interesse begon iets eerder. In 2003 schreef ik mijn scriptie en die ging over decentrale coördinatie van supply chains. Dat bestond toen eigenlijk helemaal niet en nog steeds niet echt. Je ziet dat praktisch alle supply chain succesverhalen gaan over coördinatie door een dominante partij; BMW die tegen zijn leveranciers zegt: ‘Dan wil ik de wielen hebben en dan de lak.’
Maar er is ook nog een andere vorm en dat is coördinatie en samenwerking van min of meer gelijke partijen. Daar lees je eigenlijk heel weinig over, ook gewoon omdat het heel moeilijk is. Zelf heb ik daar destijds een heel theoretisch verhaal over geschreven. Aan de softwarekant bestond er niets, zelfs de basis was er niet. Heel interessant, maar ik was blij dat ik de scriptie af had en begon aan het ‘standaard’ corporate leven. Pas veel later kwam het besef: ondernemen is eigenlijk veel leuker dan loonslaaf zijn en in zo’n groot gebouw zitten. Toen ben ik voor mezelf begonnen en heb ik verschillende projecten gedaan op het snijvlak van logistiek en IT.
In 2013 stuurt mijn neef me een mail met de vraag: ‘Ken je bitcoin en zo ja moet ik er in investeren?’ Ik kende het niet en heb toen de paper van Satoshi gelezen. Het duurde echt wel een tijdje voordat ik het voor mijn gevoel goed genoeg begreep, maar toen dacht ik: dit is waar mijn scriptie overging, dit is IT-architectuur waarop je de fundamenten voor decentrale coördinatie kunt regelen. Tegelijkertijd was mijn antwoord richting mijn neef: ‘Ik zou er niet in investeren, want het schaalt niet.’ Mijn neef is gelukkig heel eigenwijs dus die heeft wel bitcoins gekocht en die is daar heel rijk mee geworden.
Ik heb nooit in crypto geïnvesteerd om de eenvoudige reden dat ik er niks mee heb. Ik zie decentraal cryptogeld niet als een toepassing die succesvol gaat zijn. Ik heb ook een economische achtergrond en de eerste vraag die je dan stelt is of een centrale bank ooit gaat toestaan dat verschillende partijen geld gaan maken. Nee, dat gaat niet gebeuren. Als het dan toch één partij is, doe dan maar die grote, centrale database, dat werkt dan beter. Het is misschien heel romantisch om te denken dat er iets gaat veranderen aan de macht van centrale banken, maar dat zie ik niet gebeuren.
Ik vond die toepassingen dus minder interessant, maar voor supply chains is dat anders: er zijn 28 partijen bezig om een container van China naar Nederland te krijgen en die moeten hun activiteiten coördineren, terwijl ze elkaar vaak niet eens vertrouwen. Het is interessant te onderzoeken welke rol blockchains daarin kunnen spelen.”
De mannen zijn erg blij het Havenbedrijf Rotterdam als 100% aandeelhouder te hebben:
Janjoost: “Het fijne aan het havenbedrijf is dat het een zelfstandige onderneming is, maar in overheidshanden. Ze zijn heel zakelijk en realistisch, maar wel met een stevige focus op maatschappelijke impact. Het prettige van het havenbedrijf is dat ze snappen dat we een lab zijn, dat je met geduld de beste oplossing kunt vinden en niet met een pitchdek en pivotten, pivotten, pivotten. We hebben inmiddels onze eerste officiële spin-out samen met het Amerikaanse Standard & Poor's. Die zijn voor 50% aandeelhouder en je merkt dat het fijn is dat er in zo’n volgende fase anderen mee gaan doen.”
Als ik vraag of de Rotterdamse haven bij uitstek de plek is voor dit soort innovaties of dat er net zoveel gebeurt in de haven van Hamburg of Antwerpen word ik subtiel herinnerd dat deze mannen niet Europees, maar wereldwijd denken:
Janjoost: “Aljosja weet daar meer van dan ik, maar ik heb door de jaren heen meerdere keren gehoord dat wat wij doen en maken ook prima van waarde zou kunnen zijn in Singapore of Long Beach [Californië]. Ik heb daarentegen nog geen één keer gehoord: ‘Jongens, leuk en aardig, maar laten we de oplossing uit Singapore pakken.’”
Aljosja: “Als ik dan een haven zou moeten aanwijzen die vergelijkbaar is, kom ik uit op Singapore. Daar leeft ook de ambitie om de modernste, meest efficiënte haven te zijn. Singapore is net als Nederland relatief klein. Beide havens hebben dus nul achterland en zijn heel afhankelijk van de positie die ze hebben opgebouwd ten opzichte van andere landen. Ik denk dat de focus op innovatie gedreven wordt door het idee dat wij wel voor móéten lopen, omdat we anders onze positie kwijtraken. Ook zijn decentrale oplossingen in het bijzonder interessant omdat het buitenland ‘groter’ is in onze supply chains en die ketens dus nog complexer zijn.”
Voordat we het hebben over de specifieke blockchaintoepassingen van BlockLab geeft Aljosja nog een korte disclaimer:
Aljosja: “Wij hebben nooit gezegd: ‘Alles op de blockchain.’ Dat is gewoon onzin. Je moet kijken waar blockchain als technologie dingen toevoegt die je niet met andere technologie zou kunnen oplossen. Er zijn een paar punten waar wij denken dat blockchain echt toegevoegde waarde heeft, ook al is het veel complexer om te implementeren. Wij hebben weleens mensen die vragen: ‘Kan dit en dit?’ Waarop wij zeggen: ‘Ja, het kan, maar ik zou niet weten waarom je het zou doen.’”
Hoewel het natuurlijk enorm belangrijk is dat we efficiënte en robuuste havens hebben ben ik ook benieuwd hoe de uitvindingen van BlockLab in de ‘buitenwereld’ iets zouden kunnen veranderen:
Janjoost: “Ik denk dan direct aan Distro, ons handelsplatform voor stroom. Eind september is Distro opgericht en we zijn inmiddels onze eerste implementatie hier in de haven aan het voorbereiden. Daarnaast we zijn dichtbij de eerste uitrol in Californië. We willen bewijzen dat het hier én daar kan, om zo aan te tonen dat er een universele waarheid achter zit en het dus kan schalen.
Je haalt je veel meer verplichtingen op je nek als je met particulieren (kleingebruikers) gaat werken, maar het is wel de ambitie die stap op een gegeven moment te maken. Dat zou betekenen dat als je zelf zonnepanelen hebt, of een elektrische auto of iets anders aan een batterij, je zelf direct in stroom kunt handelen. Daardoor zit je dichter op de prijsstelling en kun je flexibeler met stroomverbruik omgaan. Je kunt bijvoorbeeld bewust je auto op goedkope tijdstippen opladen. Het wordt allemaal geautomatiseerd en slim, dus je wordt er niet moe van. De filosofie is dat energie eerst werd opgewekt door een paar grote centrales en nu op heel veel plekken en dat daar ook een ander soort marktplaats bij hoort.”
Ik ben benieuwd hoe het is om een nieuw soort marktplaats op te zetten, wie de klanten zijn:
Janjoost: “Investeringen ophalen is nu super makkelijk en ook alle energiebedrijven en netbedrijven zeggen: ‘Zo moet het… Straks.’ Maar het stapje tussen goede software en een nieuwe markt neerzetten is uitdagend. Dat is de puzzel: wie contracteer je aan het begin, hoe krijg je het draaiend? De missie is om dat dit jaar op twee plekken te flikken en daar liggen we mooi voor op schema. Je hebt eerst één of twee partijen nodig die een beetje lef hebben en daar pakt het Havenbedrijf Rotterdam een rol in. In Californië zie je dat energiebedrijven in handen van de overheid een missie hebben om zoveel mogelijk lokaal en groen in te kopen tegen een zo goed mogelijke prijs, wat perfect matcht met ons. Je hebt dus voorlopers nodig, maar het is niet zo dat wij subsidie nodig hebben om dit rendabel te maken. We zijn vanaf het begin juist heel streng geweest om te kijken of er hardcore business in zit.”
Aan de logistiekkant wordt er gewerkt aan nieuwe manieren van voorraadfinanciering:
Aljosja: “Het grappige in dat project is dat daar twee Rotterdamse mkb-bedrijven bij betrokken zijn. Dat zijn logistiek dienstverleners die opereren in bepaalde niches en toegevoegde waarde willen creëren binnen die niches. Ik vind het heel leuk dat dit zo gaat, dat het niet altijd alleen over grote bedrijven gaat. Er is een onderzoeksproject met PhD’ers én er wordt daadwerkelijk software opgeleverd waar hele normale bedrijven iets aan hebben.
Voor de klanten van de logistiek dienstverleners is deze blockchaintoepassing van grote waarde aangezien het voor kleine en middelgrote bedrijven steeds lastiger wordt om traditionele financiering te vinden. Banken zeggen steeds vaker: ’Het is niet rendabel voor ons, want we hebben te weinig tijd om jou periodiek te monitoren.’ Dat zorgt dat mkb-bedrijven op zoek gaan naar andere vormen van financiering en één daarvan is voorraadfinanciering. Het probleem van voorraadfinanciering is dat het heel duur is. Het is nu namelijk nog een hele arbeidsintensieve vorm van financiering, waarbij je elke keer een mannetje op pad moet sturen om te checken of de voorraad er daadwerkelijk staat. Hoe zorg je er nou voor dat je naar een situatie gaat waarin de financier gemakkelijk informatie krijgt op basis waarvan hij kan vertrouwen dat de goederen er inderdaad zijn?
Een logistiekverlener heeft een onafhankelijke rol, is niet op de hand van de koper, is niet op de hand van de verkoper, en hij moet rapporteren aan allemaal autoriteiten. Hij kan liegen en bedriegen, maar dat is wel moeilijker. In dat moeilijker maken kun je heel ver gaan, door vooruit en achteruit in de keten bewijslast te verzamelen. Denk aan inslagdocumenten, vrachtbrieven en douane-inklaringen. Door alle bewijzen aan elkaar te koppelen ontstaat een keten van verifieerbare claims. Hoe meer claims je kunt verifiëren hoe kleiner de kans is dat er gefraudeerd wordt. Dit soort dingen kun je goed met een blockchain oplossen.”
Afsluitend vraag ik waar de mannen verwachten te staan over vijf tot tien jaar:
Aljosja: “Ik hoop dat BlockLab dan gewoon een kroonjuweel is in Rotterdam als het gaat om innovatie op het gebied van digitalisering voor logistiek en energie.”
“Niks aan toe te voegen?”, vraag ik en de mannen moeten hard lachen:
Janjoost: “Ja, daar sluit ik me bij aan. We zijn nu een kleine vijf jaar een lab en we hebben nu de eerste dingen die echt gebruikt kunnen worden. Over nog eens vijf jaar wil je dat die dingen echt enorm gebruikt worden plus een nog veel breder assortiment aan weer nieuwe innovaties.”
Aljosja: “Dat de visie die er achter zit dan ook echt gerealiseerd is.”
Janjoost: “Het blijft echt wel zoeken naar het verdienmodel, maar de logica is steeds: als het waarde toevoegt moet het zichzelf terug kunnen betalen.”
Random Picks
De nieuwe app Saiga doet letterlijk alles voor je, alles wat legaal is en waar geen fysieke aanwezigheid voor nodig is. Een babysitter vinden of het beste restaurant kiezen: Saiga draait zijn hand er niet voor om. Zo’n virtuele super P.A. heeft wel een prijskaartje, abonnementen starten bij €299 per maand. Lees meer: TechCrunch
Ook in Amerika heerst een wooncrisis. In Florida gaan Disney en Universal die aldaar enorme pretparken uitbaten helpen om aan een oplossing te werken. In plaats van een nieuwe achtbaan of spookhuis moeten er betaalbare woningen verrijzen op land dat zij bezitten. Lees meer: NPR
In Cuba zijn casas particulares sinds jaar en dag een begrip: normale huizen die als vakantie accommodatie worden aangeboden. Sinds de introductie van AirBnB op het eiland zit er nog meer schwung in die markt aangezien huiseigenaren niet langer hoeven te vertrouwen op mond-tot-mondreclame en cashbetalingen. Lees meer: Rest of world
Tot volgende week!