#21 - Tweede Kamerlid op zoek naar het nieuwe geld
Financiële geopolitiek
Beste lezer,
Deze week aandacht voor de aanpak van Russische oligarchen. Vervolgens bespreek ik het boek van de week. En zoals altijd sluiten we af met een aantal (niet geheel) Random Picks.
Van wie wordt ons geld komt volgende week vrijdag uit en ik mag een exemplaar weggeven. Mahir Alkaya onderzoekt hoe de komende jaren “een gezond ecosysteem van verschillende digitale geldvormen” kan ontstaan. Via elektrische straatlantaarns in New York en Facebooks Libra komt hij uit bij een digitale euro en Heerlense Heitjes.
Wil jij dit boek winnen, beantwoord dan de volgende vraag door te reageren op deze mail:
Hoeveel verschillende soorten gouden en zilveren munten waren er in 1606 in Amsterdam in omloop?
Zorg dat je er het dichtstbij zit en win!
Maar nu eerst een plaatje van een aantal CryptoPunks. Maar liefst 104 stuks zouden afgelopen woensdag onder de hamer gaan bij Sotheby’s voor een geschatte twintig tot dertig miljoen.
Echter, eigenaar 0x650d bedacht zich op het laatste moment en trok de verkoop terug…
Vraag van de week
Afgelopen zomer. Terwijl ik gebruik maak van de sanitaire voorzieningen op Nikos Kazanzakis Airport zien mijn vrienden hoe een gezin in een Dassault Falcon 7X privéjet stapt. Opvallend is het blauwe G’tje op het staartstuk van het vliegtuig, de G van Gazprom, de Russische gasmoloch. Het gezin dat met bedrijfsvervoer op en neer vliegt voor een zonvakantie is de personificatie van het oligarchische Rusland van Poetin.
Zal het lukken de Russische elite met sancties te raken waar het pijn doet? Zal de roedel dan beginnen te muiten en zal ‘de grote leider’ tot inkeer komen?
Boek van de week
Van wie wordt ons geld? - Mahir Alkaya
Mahir Alkaya is 33 jaar, Tweede Kamerlid voor de SP én roepende in de woestijn als het gaat om programmeerbaar geld. Hij schreef er een boek over, over het financiële systeem van nu en hoe de komende jaren alles gaat veranderen.
“Tijd bleek het beste wapen van commerciële bankiers, die waarschijnlijk een fles champagne ontkurkten toen dit gebeurde.”
Alkaya beschrijft hoe de glasheldere to-do-lijst met twintig aanbevelingen van de parlementaire enquêtecommissie De Wit om een nieuwe bankencrisis te voorkomen in de spreekwoordelijke la belandde. Dit terwijl ‘2008’ enorme weeffouten in het financiële systeem blootlegde, de gevolgen exhorbitant waren en het politieke draagvlak voor veranderingen enorm was.
Kritiek op bankiers is een rode draad door het boek en hoewel op sommige vlakken terecht, is het jammer dat Alkaya soms vervalt in overdrijving en simplificatie. Zo legde Joris Luyendijk eerder in zijn bestseller Dit kan niet waar zijn haarfijn uit dat ‘de bankier’ niet bestaat. De financiële sector is een lappendeken van serviceverleners, diensten en afdelingen en niet een stel wolkenkrabbers vol met Gordon Gekko’s.
“Ze kunnen nauwelijks klanten kwijtraken of failliet gaan, maar genieten ondertussen wel van alle lusten van een ‘vrije’ markt.”
Alkaya schuift alles op een hoop en stelt dat banken in een heerlijke positie zitten. Ik denk echter dat banken wel degelijk klanten kunnen kwijtraken en er valt tegenwoordig met uitdagers als ASN en bunq ook best wat te kiezen. Het zou niettemin verfrissend zijn als je makkelijker kon overstappen dan nu en je je bankrekeningnummer - net als een telefoonnummer - zou kunnen meenemen als je overgaat. Banken genieten ook niet van ‘alle lusten’ van de vrije markt: de financiële sector is streng gereguleerd, daarnaast is inmiddels de belangrijke publieke taak om witwassen en financiering van terrorisme te voorkomen meer en meer op het bordje van banken terechtgekomen. Dat we banken waarschijnlijk nog steeds niet failliet zouden laten gaan is waar en potentieel problematisch. Tegelijkertijd moeten we niet doen alsof alleen de mogelijkheid tot faillissement disciplinerend kan werken: bonussen onder voorwaarde, aandelen laten verwateren, er zijn opties te over.
“De onvermijdelijke teloorgang van commerciële banken wordt niet veroorzaakt door een economische crisis of een pandemie en zelfs niet door politici of activisten, maar door technologie en digitalisering.”
Contant geld wordt in omloop gebracht door centrale banken, digitaal geld door de commerciële varianten. Volgens Alkaya zorgde de verschuiving naar digitaal voor de ongebreidelde groei van de bancaire macht. Ik denk dat banken ook veel macht ontlenen aan hun zachte assets als sterke netwerken en de kwaliteit ingewikkelde deals in recordtempo te kunnen faciliteren. Maar inderdaad, de macht over ons geld en betaalverkeer is een belangrijk aspect. Technologie - bitcoin, privaat digitaal geld en digitaal centrale bank geld - zet een zaag in die stoelpoot.
“De Amerikanen zijn vooral bang voor de invloed van de communistische partij op de e-yuan en de economische gevolgen voor Amerikaanse bedrijven in China.”
In China is digitaal centrale bank geld al realiteit. Het geld is direct inwisselbaar voor normale yuans en onder andere te besteden bij internationale ketens als McDonald’s en Starbucks. Als het geld dat we gebruiken verandert zal ook de macht over dat geld opnieuw verdeeld worden. Zo heeft het Westen de macht over SWIFT, we kunnen landen van dit internationale betalingssysteem afsluiten en klokkenluider Edward Snowden bracht eerder naar buiten dat Amerika er in het verleden niet voor terugdeinsde om internationale bank- en creditcardtransacties die via SWIFT verlopen te monitoren. Nieuw geld werpt ook een nieuwe blik op monetair beleid, blijft de wereld draaien op schuld of kan het ook anders?
“De digitale euro moet dus worden zoals de olifant op de savanne of de blauwe vinvis in de oceanen; zonder zo’n massale, zachtaardige en zelfverzekerde soort is er geen balans in het geldecosysteem van de toekomst en loopt ons stelsel wederom het risico chaotisch en instabiel te worden. Dat neemt echter niet weg dat er bijvoorbeeld snellere, agressievere of beter gecamoufleerde geldsoorten kunnen bestaan.”
Volgens Alkaya zouden we de ontwikkeling van de digitale euro niet aan de bureaucraten van de ECB moeten overlaten. Meer kennis en kunde bij politici moet verkrampt vasthouden aan het verleden voorkomen en het meewegen van alle publieke belangen garanderen. De vorming van een gebalanceerd geldecosysteem is niet eenvoudig te faciliteren. Zo stelt Alkaya dat aanvankelijk strenge regels kleine cryptobedrijven de das om deden. Anderzijds liep de politiek bij innovatieve bedrijven als Uber en AirBnB achter te feiten aan en ontstonden daar geenszins vanzelf de beste uitkomsten voor de maatschappij als geheel.
Hoewel Alkaya goed in de smiezen heeft dat veel zaken nog moeten uitkristalliseren deelt hij enkele ijkpunten voor een goede digitale euro. Zo stelt hij dat de ECB het beheer van de digitale euro (app, klantenservice) niet zou moeten uitbesteden om zo een vermenging van publieke en private belangen dit maal te voorkomen. Voor wat betreft alle nieuwe mogelijkheden die programmeerbaar geld biedt, is Alkaya terughoudend. Dat zaken mogelijk zijn en logisch klinken betekent niet dat je ze moet willen. Het is bijvoorbeeld technisch mogelijk om auto’s nooit harder te laten rijden dan de toegestane snelheid, maar toch kiezen we voor vrijheid (om de wet te overtreden).
De ideale digitale euro van Alkaya zet de verbinding en gemeenschapszin die uitgaat van een publieke munt niet op het spel met de uitsluiting - om goede redenen - van individuen. Ook moet privacy gegarandeerd zijn zonder criminelen vrij spel te geven. Het is een idee om transacties volledig anoniem te maken, maar alleen tot een bepaald bedrag, bijvoorbeeld het modale inkomen per maand. Het belangrijkste is dat het een democratische, goed geïnformeerde munt wordt. Verdiep je en laat je horen!
Random Picks
“I Don’t Care ‘About the Financial Impact” The Godfather regisseur Francis Ford Coppola schreef begin jaren tachtig het script voor Megalopolis en veertig jaar later geeft de oscar-winnaar nog altijd niet op. Sterker nog, hij zet $ 120.000.000 van zijn eigen geld op het spel om de film nu dan toch echt te gaan maken. Dat is ondernemen met een hoofdletter O, hier lees je meer: Variety
Van liegen en bedriegen naar een tech-startup die de unicorn-status nadert, lees het opvallende verhaal van Domm Holland hier: NPR
“I Bought weed in the metaverse.” Lees meer: Slate
Sinds gisteren is het mogelijk bitcoin te doneren aan Oekraïne, te teller staat inmiddels al op meer dan tien miljoen euro. Lees meer: BBC
Tot volgende week!